De mythe van de "Groene longen van de Aarde"
26/02/2019 12:00 - Geplaatst door Tom van Leeuwen
Dit is waarschijnlijk de milieumythe met letterlijk en figuurlijk de diepste wortels van allemaal. Het is verplichte leerstof op openbare scholen over de hele wereld, het wordt van generatie op generatie doorgegeven en als je het in het openbaar in twijfel durft te trekken, valt ongeloof, afwijzing, smalend gelach of zelfs uitsluiting van het gesprek je ten deel. Dat is typisch de manier waarop mensen reageren wanneer hun geloof en primaire "kennis" in twijfel worden getrokken.
De mythe:
Wouden, bossen en jungles zijn de "Groene longen" van de aarde die de zuurstof produceren die we nodig hebben om te ademen en om te leven.
Het is duidelijk dat de wouden, bossen en jungles die in deze mythe worden genoemd een constante grootte hebben, ze worden verondersteld de zuurstof te produceren zonder in omvang toe te nemen.
De relatie tussen planten en zuurstof is nauw verbonden aan de koolstofcyclus. Wanneer CO
2 wordt verbruikt, komt er zuurstof vrij en vice versa. Laten we dus eens kijken naar de koolstofcyclus, zoals afgebeeld in de illustratie hierboven.
De "Groene longen" fase van de cyclus
Zoals vaak het geval is, heeft ook deze mythe een feitelijke achtergrond. Planten verbruiken CO
2, water en energie (zonlicht) in een proces genaamd fotosynthese. Dit proces produceert zuurstof en koolstofverbindingen (suikers). De zuurstof komt vrij in de atmosfeer en de koolstofverbindingen worden door de plant gebruikt om te groeien.
Het probleem is dat de mythe hier ophoudt en het andere deel van de cyclus niet vertelt.
De zuurstof verbruikende fase
Een gedeelte van de zuurstof en koolstofverbindingen die tijdens de daglichturen zijn geproduceerd, worden verbruikt door
"plant ademhaling". Dit proces is het tegenovergestelde van fotosynthese en produceert CO
2, water en energie (warmte).
De meeste suikers blijven echter in de plant en worden gebruikt voor bladgroei of worden opgeslagen in de stam en wortels. Op deze manier groeit de hele plant.
In de herfst verliezen sommige planten hun blad. Takken breken af en vallen af tijdens stormen en sommige planten sterven af. Hierdoor ontstaat organisch afval dat zich op de grond ophoopt. Het afval verrot en ontbindt, waarbij zuurstof wordt verbruikt en CO
2 wordt geproduceerd.
Bosbranden verbranden zo nu en dan delen van de bossen. Het verbranden van hout verbruikt zuurstof en produceert CO
2 en andere gassen.
Vroeg of laat sterven alle planten en bomen. Ze vallen op de grond, ontbinden en alle koolstofverbindingen die in hun stammen zijn opgeslagen worden afgebroken, waarbij weer zuurstof wordt verbruikt en CO
2 wordt geproduceerd.
Na verloop van tijd, vergaan zelfs de wortels, waarbij zuurstof wordt verbruikt via een proces dat
bodem ademhaling heet.
Uiteindelijk zal
alle zuurstof die in eerste instantie vrijkomt in de atmosfeer worden verbruikt door de oxidatieprocessen: plant ademhaling, afbraak, bodem ademhaling en (eventueel) verbranding.
Omdat planten in wouden, bossen, en jungles zich in verschillende stadia van hun leven bevinden, vinden al deze processen tegelijkertijd plaats. Sommige processen zijn echter afhankelijk van het seizoen, dus we moeten het jaartotaal berekenen om alle seizoenen mee te tellen. Sommige jaren hebben onze bomen meer te lijden onder bosbranden dan andere jaren, dus moeten we het jaargemiddelde nemen en dan concluderen dat:
De gemiddelde jaarlijkse zuurstofbalans van een woud, bos of jungle met een constante grootte is gelijk aan nul.
Bovendien:
In tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, de enige manier om een tijdelijk positief effect op de zuurstofbalans van bestaande wouden, bossen of jungles te verkrijgen, is het kappen van de bomen.
Het hout moet worden behandeld met chemicaliën zoals lak of verf om verrotting en ontbinding te voorkomen. Dit heeft slechts een tijdelijk effect omdat de meubels, huizen en andere objecten die van het hout worden geproduceerd vroeg of laat zullen worden verbrand, door insecten worden aangetast of op andere wijze vernietigd, wat uiteindelijk leidt tot de ontbinding van het hout en het bijbehorende zuurstofverbruik.
Atmosferische CO2-verspreiding
De CO2-concentratie is hoger in de gebieden met volgroeide tropische regenwouden, waar de uitstoot door verrotting van organisch materiaal groter is dan de hoeveelheid CO
2 die wordt gebruikt door groeiende planten.
De zuurstofcyclus
Als de zuurstof die we inademen niet afkomstig is uit de natuurlijke wouden, bossen en jungles,
waar komt het dan vandaan?
Het is waar dat de
zuurstofcyclus gebaseerd is op fotosynthese, maar het overschot dat gebruikt wordt voor menselijke consumptie en verbranding van fossiele brandstoffen komt uit de oceanen. Bijna de helft van de fotosynthese op Aarde vindt plaats in de oceanen en het is bekend dat de
kleine mariene bacteriën "Prochlorococcus" verantwoordelijk is voor bijna 25% van alle fotosynthese op Aarde.
Nu de mythe is weerlegd, laten we eens kijken naar enkele oplossingen die wél een positief effect hebben op de plaatselijke of wereldwijde zuurstofbalans.
Plaatselijke "Groene longen"
Er is een manier om een kunstmatig, plaatselijk "groene longen"-effect te creëren als de twee delen van de koolstofcyclus op verschillende locaties plaatsvinden. Denk bijvoorbeeld aan een goed onderhouden stadspark of bomen die langs de straten van de stad staan. De fotosynthese vindt plaats binnen de stadsgrenzen, terwijl al het organische afval (bladeren, takken) wordt verzameld en buiten de stad verwerkt. Daar vindt dan de zuurstofconsumptiefase plaats. In dit geval zullen de stadsparken en bomen helpen om het extra zuurstofverbruik van het stadsverkeer en de ademhaling van de stedelijke bevolkingsconcentraties te compenseren.
Meer bomen planten
In eerste instantie heeft het planten van meer bomen en het creëren van meer bossen een positief effect op de zuurstofbalans. Tijdens de eerste jaren van hun leven is de zuurstofproducerende "groene longen" fotosynthese fase van de koolstofcyclus belangrijker dan de zuurstof verbruikende fase. Wanneer het bos ouder wordt en de groei vertraagt of stopt, zal het zuurstofverbruik uiteindelijk gelijk zijn aan de zuurstofproductie waardoor het positieve effect eindigt. Op dat het moment is het van belang te controleren of de bomen voldoende natuurlijke nakomelingen hebben. Zo niet, dan keert het proces om en wordt de zuurstofbalans negatief, waardoor uiteindelijk alle positieve resultaten die we in eerste instantie hebben behaald, teniet worden gedaan.
Zorg voor onze natuurlijke omgeving
Hoewel de opvatting dat jungles, bossen en wouden de "Groene longen" van de aarde zijn, onjuist is, zijn er andere redenen om de natuurlijke omgeving van op Aarde te behouden en te beschermen, zoals bio-diversiteit en natuurschoon. Maar dat is natuurlijk geen enkel excuus om de verspreiding van halve waarheden, mythen en propaganda te rechtvaardigen, of erger nog, de opzettelijke indoctrinatie van kinderen tijdens hun opleiding op openbare of particuliere scholen.
Tom van Leeuwen, februari 2019.
